'Horizon 2020': 80 miljard euro voor Europees onderzoek met ruime mogelijkheden voor Leuven

Vorige week werden de calls geopend voor het nieuwe Europese onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon 2020, meteen al goed voor 15 miljard euro.

Robert-Jan Smits, directeur-generaal van het DG Research & Innovation, de EU-dienst waar je aanklopt voor Europees onderzoeksgeld, was in Leuven op bezoek naar aanleiding van de opening van het nieuwe Europese programma voor onderzoek en innovatie. “Leuven doet het buitengewoon goed. Soms vraag ik me af hoe een klein land als België het in al dat internationale geweld zo goed doet, met de KU Leuven op kop. In het nu aflopende Zevende Kaderprogramma, FP7, heeft Leuven maar liefst 543 goedgekeurde projecten, voor een totaalbedrag van 230 miljoen euro. Leuven ontving 69 ERC-grants, waar originaliteit en topkwaliteit telt. Ook de Marie Curie-toelagen zijn nauwelijks nog bij te houden. De slaagkans van een Leuvens FP7-project was groter dan 25 procent. Al die cijfers brengen jullie héél dicht bij de Europese top. Wat ik me nog afvraag: waarom zijn jullie toch zo bescheiden? Jullie zijn toch geen calvinisten?”

Meer middelen voor onderzoek

“FP7, dat tot eind van dit jaar loopt, was een geslaagd programma voor Europa. Maar alles kan beter. Wat eraan schortte, blijkt achteraf, is dat het er niet in geslaagd is de administratieve overlast in de onderzoeksfinanciering terug te dringen. Daardoor haakten potentiële aanvragers soms af: ze wilden de hassle gewoon niet. En het programma was ook te prescriptief. De onderzoekswereld kreeg wat te vaak te horen: 'Hier is geld, als jullie dit of dat op deze manier onderzoeken.’ Dat is niet goed. Dat zijn dus twee dingen die we in Horizon 2020 duidelijk anders zullen doen.”

“Er zijn 42 harde maatregelen genomen om de administratieve druk te verlichten – één pakket regels voor iedereen, minder audits, minder rapporten te schrijven, snellere afhandeling enzovoort. En in plaats van een eerder abstracte thematische invulling opteren we nu voor heel concrete problemen als uitgangspunt – bijvoorbeeld: doe iets aan de resistentie van de ziekenhuisbacterie, pak het fileprobleem aan, beveilig mijn banktransactie. De onderzoekers formuleren daarvoor zélf een aanpak en een antwoord. Die voorbeelden geven ook aan dat we vanuit de burger gedacht hebben, en vooral mikken op problemen die een voelbare weerslag op het leven van iedereen hebben. Maar dat wil dan zeker niet zeggen dat we uitsluitend naar toepassingen willen werken. Fundamenteel en exploratief onderzoek is minstens zo belangrijk.”

“Elk deel van de Europese begroting wordt geleidelijk aan teruggeschroefd en zal tegen 2020 gevoelig lager liggen dan nu, behalve de begroting voor onderzoek en innovatie. Daarom kon het budget van het nu afgelopen FP7, ongeveer 50 miljard euro, in Horizon 2020 opgeschroefd worden naar bijna 80 miljard, in de periode tussen 2014 en 2020. Daarmee is Horizon 2020 het grootste onderzoeksprogramma ter wereld.” 

“Het is er niet zomaar gekomen omdat FP7 afliep. Er is op het hoogste Europese niveau over gedebatteerd. Mensen als Merkel, Cameron en andere zwaargewichten zijn zich er echt wel van bewust dat investeren in onderzoek en innovatie de enige manier is om uit de crisis te komen en om de Europese positie te versterken. Er is ook druk uitgeoefend door de onderzoeksgemeenschap zelf, wat heel uitzonderlijk is. In de aanloop naar de besluitvorming werd er een online petitie voor het programma ondertekend door meer dan 150.000 onderzoekers. En op de avond voor de echte beslissing klopten drie Nobelprijswinnaars onaangekondigd aan bij Barroso en Van Rompuy, die nochtans te kennen gegeven hadden dat er vooraf niét over gesproken zou worden. Maar ja, drie Nobelprijswinnaars laat je niet op straat staan wachten.”

Achilleshiel

“De beslissing om Horizon 2020 op de rails te zetten, is gegroeid tijdens twee jaar onderhandelen in het Europees Parlement en de Raad van Ministers – de formele goedkeuring is overigens pas een week oud. In die vele gesprekken is niet geraakt aan het opzet of de voorgestelde inhoud. Die is grotendeels afkomstig van onderzoekers zelf, bedrijfsorganisaties, en, vrij uitzonderlijk, ook van 'civil society', ngo's en bijvoorbeeld patiëntenorganisaties, voor de biomedische vragen. Uit politieke hoek zijn daar alleen dingen aan toegevoegd. Zo wilde het parlement meer onderzoek naar de energieproblematiek, cyber security, en naar de maatschappelijke acceptatie van wetenschap.”

“Horizon 2020 heeft wel een achilleshiel – net als FP7, trouwens. We selecteren resoluut op excellentie: met middelmatigheid kun je niet concurreren. Dat topniveau haalt alleen de helft van de EU-landen, terwijl ze wel allemaal bijdragen aan het kapitaal. De andere helft ziet dus weinig of niets terug van wat ze betaald hebben, terwijl twee landen van buiten de EU, namelijk Zwitserland en Israël, dan weer wél voluit genieten van de financiële mogelijkheden. Dat roept natuurlijk enig gemor op. De oplossing zal er wellicht in bestaan om die achterstand in met name de nieuwe EU-lidstaten weg te werken, niet via Horizon 2020, maar via de Structuurfondsen, die daar beter toe geëigend zijn.”

“Maar het is duidelijk: Horizon 2020 zal nog veel meer wetenschappelijke verwachtingen inlossen, en het Leuvense aandeel daarin zal ongetwijfeld minstens even belangrijk zijn als in FP7.”

 

Bron: KU Leuven Nieuwsbrief