Stevia, meer bepaald steviolglycosiden geëxtraheerd uit de steviablaadjes, gaat Europees

Het verhaal van professor Jan Geuns is voor een groot deel het verhaal van stevia rebaudiana, zeg maar stevia. In 1993 begon hij met de studie van de biosynthese en de eigenschappen van de zoetstoffen in dit hoogst merkwaardige plantje. Recent besliste de EU dat steviolglycosiden, een van de producten geëxtraheerd uit de steviablaadjes, toegelaten worden als voedingsadditief – een doorbraak.

Stevia is afkomstig uit de grensstreek tussen Paraguay en Brazilië, maar wordt tegenwoordig ook op heel wat andere plaatsen geteeld. Het is een zeer sterke zoetmaker: de opgezuiverde zoetstoffen zijn tot 300 maal sterker dan het bekende klontje. Maar het echte belang gaat verder.

“We eten ongezond. In hoofdzaak voedingsgerelateerde ziekten als obesitas, type 2-diabetes en hypertensie nemen daardoor in zeer sterke mate toe. Er zijn landen waar tussen 5 en 10 procent van de bevolking diabetes heeft. In Europa zijn er ongeveer 55 miljoen diabetici in de leeftijdsgroep tussen 20 en 79 jaar. Een tekort aan lichaamsbeweging, gecombineerd met een teveel aan vetten, zout, smaakversterkers én toegevoegde suikers vormt daarin een sleutelfactor.”

“Ik heb me vooral toegelegd op het bestrijden van die toegevoegde suikers. Vaak wéét je niet dat je suiker eet. Onlangs kocht mijn vrouw een pakje spekblokjes. Tot haar verbazing stond er op het etiket dat er suiker in verwerkt zat. Of mensen denken dat ze met suikervrije cola geen suiker opnemen, maar ze vergeten dat de kleur afkomstig is van gekarameliseerde suikers. Eén blikje gewone cola bevat trouwens 35 gram suiker. Als je weet dat een mens dagelijks behoefte heeft aan ongeveer 50 gram suiker, en dat je die hoeveelheid al ruim haalt met groenten en fruit uit een evenwichtig dieet, dan begrijp je dat er een probleem is. Een oplossing zou kunnen zijn de functie van suiker te laten vervullen door een stof zonder al die neveneffecten – ik heb het nog niet eens gehad over verslavende en kankerverwekkende aspecten. Stevia heeft al die neveneffecten niét, en het zoet beter.”

Moeilijk parcours

“Het effect van stevia en steviolglycosiden (de zoetstoffen uit de plant. – red.) is al lang bekend. In een aantal landen, bijvoorbeeld Japan, wordt het al geruime tijd ingeschakeld in de gewone voedselproductie, maar in Europa lag dat lange tijd heel moeilijk. Op 11 november nam de EU echter het besluit dat steviolglycosiden, een van de producten die men uit de steviablaadjes extraheert, toegelaten worden als voedingsadditief. Vanaf 2 december zullen producten zoetgemaakt door steviolglycosiden dus mogen. Dat is een heuse doorbraak.”

“Het heeft zo lang geduurd omdat het natuurlijk gaat om een wereldje waarin erg veel geld omgaat, en waarin je te maken krijgt met uiterst machtige opponenten. Dat straalde door in de beslissingsorganen die hun goedkeuring moesten geven om steviolglycosiden in de voedingsketen toe te laten. Ik treed niet in detail, maar het spel werd niet altijd even zuiver gespeeld. Belangenvermenging, moedwillige verdraaiing van feiten, tot figuurlijke messen in de rug, het hoort er blijkbaar allemaal bij.”

“Stevia zelf is echter nog niet toegestaan, want dat is volgens de EU een Novel Food. Het proces om stevia zelf goedgekeurd te krijgen is ook erg lastig, omdat de Novel Food-wetgeving gebaseerd is op negatieve bewijsvoering, wat wetenschappelijk gezien onmogelijk is. Bewijzen dat stevia nooit bijdraagt tot enig schadelijk effect, is onmogelijk. Men kan enkel grenzen aangeven en aantonen dat bij een bepaald gebruik geen nadelige effecten optreden. Een Novel Food-dossier kost bovendien zeer veel geld, gemiddeld 13 miljoen euro. Het bijhorende onderzoek is heel duur. Daarom hebben kleine bedrijven het ook zo moeilijk om nieuwe voedingscomponenten op de markt te brengen: ze kunnen het voorafgaande onderzoek eenvoudig niet betalen, en ze zijn vaak gedwongen om zichzelf te verkopen aan een grote onderneming. Maar ik ben nogal koppig, en als ik ergens in geloof, blijf ik volhouden. En nu is er dus eindelijk een belangrijke stap in het aanvaardingsproces gezet.”

Chocolade en bier

“Het doel is zeker nog niet bereikt. In de beslissing van de EU wordt een maximale dagelijkse inname geformuleerd die best wat hoger kan. Daar wil ik me zeker nog voor inzetten. Verder ben ik ook nog heel actief in Eustas, de Europese Stevia-Associatie, die als onafhankelijke instelling onderzoek rond stevia wil coördineren en informatie wil verspreiden bij het grote publiek.”

“Rijk zal ik van de invoering van steviolglycosiden niet worden. De universiteit heeft wel een patent op de gunstige werking van stevioside tegen atherosclerose, en daar zal mijn labo hopelijk wel de vruchten van plukken. Door de Europese goedkeuring komt er nu ook belangstelling van een aantal bedrijven, vooral kmo’s, om iets met stevia te doen. Begin december komt er chocolade op de markt die met stevia is gezoet. Verder komt er ook een suikervrij bier en suikervrije limonade, zonder calorieën en zonder zout. Het geeft me natuurlijk ook een heel voldaan gevoel om te kunnen vaststellen dat een aantal grote actoren uit de voedingssector inmiddels belangstelling voor stevia hebben. Ik denk aan Coca-Cola, maar bijvoorbeeld ook aan Cargill.”

“De medische mogelijkheden van stevia, en de afwezigheid van bijwerkingen, vormen een verhaal dat haast te mooi klinkt om waar te zijn. Het heeft heel wat mensen, waaronder mezelf, heel veel werk gekost om de vele mogelijkheden wetenschappelijk te onderbouwen en de soms vileine kritiek te counteren. Maar we hebben nu een héél grote stap gezet. Ik ben een gelukkig man.”

www.eustas.org

Bron: Campuskrant K.U.Leuven